Schiedam – Sinds 2019 wordt in Schiedam gewerkt aan de herontwikkeling van het ’Dirkzwager-gebied’, genoemd naar jeneverstokerij M. Dirkzwager die bekend werd van onder andere Floryn-jenever. Tijdens het proefsleufonderzoek van Fase 1 werden funderingen aangetroffen. Een opgraving langs de Schie volgde, waarbij de resten van 5 panden zijn gedocumenteerd. Naast funderingen werden ook sporen aangetroffen van industriële activiteiten die verband houden met de jeneverindustrie, zoals grondvaten voor opslag van alcohol en water en gootjes voor de afvoer van restproducten.

Burgemeester Burgerhoudt

Uit archiefonderzoek blijkt dat één van de aangetroffen panden bewoond is geweest door Joannes Burgerhoudt (1770 – 1828). Hij was jurist, jeneverfabrikant en burgemeester van Schiedam. De rijkdom van zijn woonhuis met een gang van witmarmeren vloertegels, hardstenen drempels en sierlijk vormgegeven duimblokken oversteeg die van de omliggende panden. Het weerspiegelde de welstand van de bewoners, mede verkregen door succes in de jeneverproductie.

Naast het pand van Burgerhoudt lag een pand dat in eigendom was van destillateur Adrianus Knappert. Op deze locatie werd een aantal vaten aangetroffen van hout al dan niet betegeld met glazen tegels. Daarnaast werden stevige funderingen aangetroffen die het onderstel vormden van destilleerovens. In het rijtje huizen was bovendien nog een pand van winkelier A.M. Mol aanwezig en een pakhuis van toenmalig wethouder Jan Loopuijt.

Het Groenweegje

In juni en juli 2022 keerden we terug naar Schiedam, naar de wijk van Dirkzwager voor een onderzoek ter plaatse van Groenweegje 2 – 4. Ook hier troffen we funderingen aan die behoorden bij een huis, pakhuis en branderij met koelbak van brander Pieter van Katwijk. In 1861, tijdens de laatste grote bloeiperiode van de jeneverindustrie, werd in opdracht van Dirkzwager branderij Groenweegje 4 gebouwd in een sobere eclectische stijl, welke in 1886 in gebruik werd genomen als destilleerderij.

Zwart Nazareth

De jeneverproductie bracht sommigen welstand, maar er was ook een keerzijde. De fabrieksarbeiders leefden onder armoedige omstandigheden. Er waren geen sanitaire voorzieningen en schoon drinkwater. Huizen stonden tussen de stokerijen wat ongezonde leefomstandigheden met zich meebracht. De lucht was vergeven van roet. De grachten in de Sint Anna Zusterstraat en het Groenweegje fungeerden als open riool. Niet voor niets werd de brandersbuurt ‘Zwart Nazareth’ genoemd.

In het nieuws

• Unieke restanten opgegraven in Dirkzwager gebied; (Schiedam JW TV, 25-07-2021)
• De rijke geschiedenis zit in de grond; (Dirkzwagerkrant, juni 2024, pp. 8 – 9)